- Jak podskórny infliksymab zmienia obraz kliniczny u pacjentów z osiową spondyloartropatią w warunkach rzeczywistej praktyki
- Które grupy pacjentów odnoszą największe korzyści z terapii SC IFX i dlaczego
- Jak SC IFX wypada w porównaniu z innymi inhibitorami TNF, IL-17 oraz inhibitorami JAK
- Jakie są wskaźniki satysfakcji lekarzy i pacjentów oraz profil bezpieczeństwa w obserwacji wielonarodowej
Czy podskórny infliksymab zmienia oblicze terapii axSpA?
Podskórny infliksymab (SC IFX) okazał się wysoce skuteczny w leczeniu pacjentów z osiową spondyloartropatią (axSpA), znacząco poprawiając kontrolę choroby i zmniejszając objawy kliniczne. Wielonarodowe badanie obserwacyjne przeprowadzone w pięciu krajach europejskich (Francja, Niemcy, Włochy, Hiszpania, Wielka Brytania) objęło 191 pacjentów z axSpA – zarówno z postacią radiograficzną (r-axSpA), jak i nieradiograficzną (nr-axSpA). Dane zebrano między czerwcem 2023 a czerwcem 2024 roku w ramach programu Disease Specific Programme (DSP), stanowiącego przekrojowe badanie z elementami retrospektywnymi, odzwierciedlające rzeczywiste warunki praktyki klinicznej.
AxSpA to przewlekła choroba zapalna, która przede wszystkim atakuje stawy krzyżowo-biodrowe i kręgosłup, prowadząc do bólu, zmęczenia i sztywności, co znacząco obniża jakość życia pacjentów. Choroba może również obejmować stawy obwodowe, przyczepy ścięgniste oraz objawy pozamięśniowo-szkieletowe, takie jak zapalenie błony naczyniowej oka, łuszczyca czy zapalne choroby jelit. Dotychczasowy standard terapii opiera się na niesteroidowych lekach przeciwzapalnych (NLPZ) jako pierwszej linii leczenia, a następnie na biologicznych i syntetycznych lekach modyfikujących przebieg choroby (DMARDs), w tym inhibitorach TNF-α (TNFi), inhibitorach IL-17 (IL-17i) oraz inhibitorach kinaz JAK (JAKi).
Jak wyglądała populacja pacjentów i metodologia?
W badaniu wzięło udział 191 pacjentów z axSpA leczonych SC IFX, w tym 116 (60,7%) z r-axSpA i 75 (39,3%) z nr-axSpA. Średni wiek pacjentów wynosił 44,5 ± 11,2 lat, a 61,3% stanowili mężczyźni. Pacjenci otrzymywali średnio 1,4 ± 0,6 linii terapii zaawansowanej (AT), przy czym najczęściej stosowanym wcześniej lekiem był adalimumab (64,2%). Średni czas leczenia SC IFX wynosił 15,7 ± 15,2 miesiąca. Około jedna trzecia pacjentów (35,6%) miała przynajmniej jedną chorobę współistniejącą.
Lekarze zbierali dane retrospektywne dotyczące stanu klinicznego pacjentów w momencie rozpoczęcia leczenia SC IFX oraz w czasie przeprowadzania badania (tzw. “data collection”). Oceniano ciężkość choroby (łagodna, umiarkowana, ciężka), stopień progresji (pogarszająca się, stabilna, poprawiająca się), poziom bólu i zmęczenia (skala 0–10), liczbę zajętych stawów oraz bolesnych punktów przyczepów ścięgnistych, a także wskaźnik aktywności choroby BASDAI. Dodatkowo analizowano poziomy biomarkerów zapalnych – CRP i OB.
Jak SC IFX wpłynął na ciężkość choroby i objawy kliniczne?
Przed rozpoczęciem leczenia SC IFX niemal wszyscy pacjenci (97,4%) mieli umiarkowaną lub ciężką postać choroby. W momencie zbierania danych 76,3% pacjentów osiągnęło łagodną postać choroby, a jedynie 23,7% nadal miało umiarkowaną lub ciężką postać (p < 0,0001). Również progresja choroby uległa znaczącej poprawie – podczas gdy na początku leczenia 80,3% pacjentów miało pogarszającą się chorobę, w czasie zbierania danych 52,7% pacjentów wykazywało poprawę, a 43,1% stabilizację (p < 0,0001).
Terapia SC IFX przyniosła istotną redukcję kluczowych objawów klinicznych. Średnia liczba zajętych stawów zmniejszyła się z 2,4 ± 4,3 do 1,1 ± 3,1 (p < 0,0001), a liczba bolesnych punktów przyczepów ścięgnistych spadła z 4,0 ± 4,3 do 2,0 ± 3,7 (p < 0,0001). Pacjenci zgłaszali również znacząco niższe poziomy bólu i zmęczenia w porównaniu z początkiem leczenia (p < 0,0001). Ponadto zmniejszyła się częstość występowania objawów mięśniowo-szkieletowych, funkcjonalnych i układowych oraz cech zapalnych w badaniach obrazowych.
Które grupy pacjentów odniosły największe korzyści?
Analizy podgrup wykazały, że SC IFX był skuteczny niezależnie od wcześniejszego doświadczenia z terapią zaawansowaną, wieku czy obecności chorób współistniejących. Jednakże większą poprawę zaobserwowano u pacjentów wcześniej nieleczonych AT (80,0% osiągnęło łagodną postać choroby), młodszych oraz bez chorób współistniejących (82,1% z łagodną postacią). Pacjenci z wcześniejszym doświadczeniem z AT, starsi oraz z chorobami współistniejącymi również odnieśli korzyści, choć poprawa była mniej wyraźna.
Wśród 174 pacjentów z danymi o modyfikacji dawki 82,8% otrzymywało standardowe dawkowanie, 10,9% wymagało zwiększenia dawki, a 6,3% – jej zmniejszenia. Pacjenci wymagający zwiększenia dawki mieli istotnie wyższe BMI (31,1 ± 3,8 kg/m²) oraz cięższą postać choroby na początku leczenia. Najczęstszymi przyczynami zwiększenia dawki były leczenie zaostrzenia (57,9%) oraz brak skuteczności (21,1%). Mimo że wszyscy pacjenci doświadczyli poprawy klinicznej, ci wymagający zwiększenia dawki wykazywali mniejszą poprawę w porównaniu z pozostałymi grupami.
Pacjenci leczeni SC IFX przez ≥12 miesięcy (53,3%) mieli na początku terapii wyższe poziomy bólu i zmęczenia oraz większy odsetek ciężkiej postaci choroby (46,1% vs 27,8% w grupie <12 miesięcy). Pomimo tego, w czasie zbierania danych pacjenci leczeni dłużej wykazali większą poprawę – istotnie niższe poziomy bólu (p = 0,0044), mniej bolesnych punktów przyczepów (p = 0,0019) oraz niższe wyniki BASDAI (p = 0,0073). Co istotne, żaden pacjent w grupie ≥12 miesięcy nie miał pogarszającej się choroby w momencie zbierania danych, w przeciwieństwie do 8,9% w grupie <12 miesięcy.
Jak SC IFX wypada na tle innych terapii zaawansowanych?
Badanie porównało SC IFX z innymi TNFi (n = 1211), IL-17i (n = 271) oraz JAKi (n = 167). Pacjenci otrzymujący SC IFX mieli istotnie krótszy czas trwania choroby (średnio 4,7 ± 4,4 lat) w porównaniu z innymi TNFi (6,6 ± 7,2 lat, p = 0,0004) i IL-17i (7,7 ± 6,7 lat, p < 0,0001). SC IFX oraz inne TNFi stosowano zazwyczaj we wcześniejszych liniach terapii (średnio 1,2 i 1,4 linii) w porównaniu z IL-17i (2,0) i JAKi (1,8). Czas trwania aktualnej terapii był krótszy dla SC IFX (15,7 ± 15,2 miesięcy) i JAKi (10,7 ± 9,1 miesięcy) niż dla innych TNFi (35,8 ± 39,9 miesięcy) i IL-17i (26,1 ± 25,6 miesięcy).
W czasie zbierania danych największy odsetek pacjentów z łagodną postacią choroby odnotowano w grupie SC IFX (76,4%), a następnie w grupach innych TNFi (73,0%, p = 0,3431), IL-17i (66,8%, p = 0,0246) i JAKi (58,1%, p = 0,0003). Istotnie więcej pacjentów leczonych SC IFX wykazywało poprawę choroby (52,4%) w porównaniu z innymi TNFi (38,8%, p = 0,0004) i IL-17i (32,5%, p < 0,0001). Pacjenci otrzymujący SC IFX zgłaszali istotnie niższe poziomy bólu w porównaniu z wszystkimi innymi grupami terapeutycznymi (p = 0,0357 vs inne TNFi; p = 0,0002 vs IL-17i; p < 0,0001 vs JAKi) oraz niższe poziomy zmęczenia w porównaniu z IL-17i (p = 0,002) i JAKi (p = 0,0002).
Średnie wyniki BASDAI oceniane przez lekarzy były <4 we wszystkich grupach terapeutycznych w czasie zbierania danych, przy czym porównywalne rezultaty zaobserwowano między SC IFX (3,3 ± 1,9), IL-17i (3,3 ± 1,9) i JAKi (3,2 ± 1,7), ale istotnie niższe w grupie innych TNFi (2,7 ± 1,8, p = 0,0125). Zmiany w biomarkerach zapalnych (CRP, OB) wskazywały na skuteczność wszystkich terapii, z największą zmianą obserwowaną w grupie JAKi, choć wyjściowe poziomy tych biomarkerów różniły się znacząco między grupami.
Jakie było zadowolenie z leczenia i profil bezpieczeństwa?
Zarówno lekarze, jak i pacjenci zgłaszali wysoką satysfakcję z leczenia SC IFX. Wśród lekarzy 46,1% było “bardzo zadowolonych” z terapii SC IFX, w porównaniu z 31,4% dla IL-17i (p = 0,0002) i 35,3% dla JAKi (p = 0,0185). Żaden lekarz stosujący SC IFX nie zgłosił odpowiedzi “bardzo niezadowolony”. Wśród pacjentów 47,5% było “bardzo zadowolonych” z SC IFX, w porównaniu z 31,0% dla innych TNFi (p = 0,0330) i 24,5% dla JAKi (p = 0,0399). Najczęstszymi powodami wyboru SC IFX przez lekarzy były szybki początek działania (50,3%), kontrola ostrych epizodów i zaostrzeń (48,7%), osiągnięcie remisji klinicznej (45,5%), trwałe złagodzenie bólu (43,5%), stała skuteczność w czasie (41,4%) oraz hamowanie progresji choroby (41,4%).
SC IFX był dobrze tolerowany – 99,0% pacjentów nie zgłosiło działań niepożądanych ani problemów z bezpieczeństwem. W porównaniu, pacjenci leczeni innymi TNFi i IL-17i mieli istotnie wyższe wskaźniki działań niepożądanych (2,4%, p = 0,0252 i 4,1%, p = 0,0035, odpowiednio). Również w grupie JAKi odnotowano liczbowo wyższy odsetek działań niepożądanych (1,9%, p = 0,0964).
Co to oznacza dla codziennej praktyki reumatologicznej?
Badanie potwierdza wysoką skuteczność podskórnego infliksimabu w leczeniu pacjentów z osiową spondyloartropatią, zarówno w postaci radiograficznej, jak i nieradiograficznej. Terapia SC IFX przynosi istotną poprawę ciężkości choroby, zmniejszenie bólu i zmęczenia oraz redukcję liczby zajętych stawów i bolesnych punktów przyczepów ścięgnistych. Wysokie zadowolenie zarówno lekarzy, jak i pacjentów, w połączeniu z korzystnym profilem bezpieczeństwa, wspiera SC IFX jako wartościową opcję terapeutyczną. Szczególne korzyści odnoszą pacjenci młodsi, wcześniej nieleczeni terapią zaawansowaną oraz bez chorób współistniejących, choć skuteczność obserwowano we wszystkich grupach. Dłuższy czas leczenia wiąże się z większą poprawą kliniczną, co sugeruje korzyści z długoterminowej terapii. Mimo ograniczeń wynikających z retrospektywnego charakteru badania, wyniki te dostarczają istotnych danych z praktyki klinicznej, podkreślając potencjał SC IFX w zarządzaniu axSpA.
Pytania i odpowiedzi
❓ Czy podskórny infliksymab jest skuteczny u pacjentów z nieradiograficzną postacią axSpA?
Tak, badanie wykazało, że SC IFX był skuteczny zarówno u pacjentów z r-axSpA, jak i nr-axSpA, mimo że stosowanie u pacjentów z nr-axSpA jest poza wskazaniami rejestracyjnymi. W badaniu 39,3% pacjentów miało nr-axSpA i wszyscy doświadczyli znaczącej poprawy klinicznej, porównywalnej do grupy z r-axSpA.
❓ U których pacjentów SC IFX przynosi najlepsze efekty terapeutyczne?
Największą poprawę kliniczną zaobserwowano u pacjentów młodszych, wcześniej nieleczonych terapią zaawansowaną oraz bez chorób współistniejących. U pacjentów wcześniej nieleczonych 80% osiągnęło łagodną postać choroby, a u tych bez chorób współistniejących – 82,1%. Jednak SC IFX był skuteczny we wszystkich grupach pacjentów, niezależnie od tych czynników.
❓ Jak SC IFX wypada w porównaniu z innymi inhibitorami TNF i innymi klasami leków biologicznych?
SC IFX wykazał porównywalne lub lepsze wyniki niż inne terapie zaawansowane. Największy odsetek pacjentów z łagodną postacią choroby odnotowano w grupie SC IFX (76,4%), a istotnie więcej pacjentów wykazywało poprawę choroby (52,4%) w porównaniu z innymi TNFi (38,8%) i IL-17i (32,5%). Pacjenci leczeni SC IFX zgłaszali również istotnie niższe poziomy bólu niż wszystkie inne grupy.
❓ Jakie jest bezpieczeństwo długoterminowej terapii SC IFX?
SC IFX był dobrze tolerowany – 99% pacjentów nie zgłosiło działań niepożądanych ani problemów z bezpieczeństwem. To istotnie lepszy profil bezpieczeństwa niż w przypadku innych TNFi (2,4% z działaniami niepożądanymi) i IL-17i (4,1%). Pacjenci leczeni przez ≥12 miesięcy osiągnęli większą poprawę kliniczną, a żaden nie wykazywał progresji choroby, co potwierdza bezpieczeństwo i skuteczność długoterminowego stosowania.
❓ Kiedy należy rozważyć modyfikację dawkowania SC IFX?
W badaniu 10,9% pacjentów wymagało zwiększenia dawki, najczęściej w celu leczenia zaostrzenia (57,9%) lub z powodu braku skuteczności (21,1%). Pacjenci wymagający zwiększenia dawki mieli istotnie wyższe BMI (średnio 31,1 kg/m²) oraz cięższą postać choroby na początku leczenia. Modyfikacja dawkowania powinna być rozważana indywidualnie, biorąc pod uwagę odpowiedź kliniczną i czynniki ryzyka.
